1-‌‌‌‌  نمازجمعه يكي از نماز هاي واجب يوميه است كه در روز جمعه به جاي نماز ظهر خوانده مي شود.

2- نماز جمعه ، تخييري است ، يعني مكلف مي تواند روز جمعه به جاي نماز ظهر نماز جمعه بخواند ولي نماز جمعه افضل است.

3-خواندن نماز جمعه از نماز ظهر  كفايت مي كند ، يعني كسي كه نماز جمعه خواند لازم نيست نمازظهر بخواند ولي احتياط مستحب است هر دو را بخواند.

 استفتاء :

س_ اگر مأموم نمي داند امام جمعه پس از نماز جمعه ، نماز ظهر را خوانده است يا نه آيا احتياط به اعاده نماز ظهر وعصر وجود دارد؟

ج_ (آيت الله تبريزي): اقتداء به امام واجدالشرايط درفرض سؤال در نماز عصر مانعي ندارد.

(آيت لله سيستاني): اگر بخواهد احتياط كند به اين محقق نمي شود كه نماز ظهر را منفرد بخواند و نماز عصر را به جماعت.

 (آيت الله صافي): بلي بايد اين احتيط را رعايت كند.

 (آيت الله فاضل): خير احتياط لازم نيست .

 (ايت آلله مكارم): نماز جمعه كفايت از نماز ظهرمي كند.

دير رسيدن به نماز جمعه

1-‌‌‌ اگر ماموم به خطبه هاي نماز جمعه نرسد و تنها به نماز جمعه برسد صحيح است و از نماز ظهر كفايت مي كند.

2- اگر مأموم به ركعت اول نماز جمعه نرسد ودر ركعت دوم اقتداء كند ، نيت نماز جمعه مي كند و ركعت دوم را فرادا ميخواند و از نماز ظهر كفايت مي كند ، بنابراين اگر ركوع ركعت دوم نماز جمعه را درك كند ، يعني وقتي تكبيرة الا حرام بگويد و به ركوع برود كه هنوز امام در ركوع است ، نماز جمعه صحيح است ، ولي براي كسي كه تكبير مستحب پيش ركوع امام را درك نكند ، يعني وقتي تكبيرة الا حرام بگويد امام جماعت به ركوع رفته است ، بهتر است نماز ظهر نيت كند وچهار ركعتي به پايان برساند.

 استفتاء:

1-‌ س:اگركسي نتوانست خطبه هاي نماز جمعه را درك كند و فقط به نماز جمعه برسد و اقتداء كند ، آيا از نماز ظهر كفايت مي كند ؟

ج- كفايت مي كند (يعني لازم نيست نماز ظهر را بخواند).

2-‌ س: اگر مأموم در ركعت دوم نماز جمعه اقتداء كند و ركعت دوم نمازش خارج از وقت نماز جمعه خوانده شود ، يا شك كند كه وقت گذشته بوده يا نه ، تكليف چيست ؟

ج-‌ (آيت الله تبريزي): نماز را دو ركعتي تمام ميكند و اگر نماز جمعه واجد شرايط بوده خواندن نماز ظهر لازم نيست

(آيت لله سيستاني): نهايت خاصي براي نماز جمعه تعيين نشده است .

(آيت لله صافي): در صورت شك همان را تمام و به آن اكتفاء مي شود ودر صورت يقين به خروج وقت ، احتياطا نماز ظهر را هم بخواند .

(آيت لله فاضل): در فرض مزبور نماز ظهر را هم بخواند .

  (آيت لله مكارم): درصورت شك استصحاب بقاء وقت مي كند ولي در صورت علم نمازش را تمام كرده سپس احتياطا نماز ظهر را ميخواند .

شرايط  وجوب نماز

واجب شدن نماز جمعه چند شرط دارد :

الف) فرا رسيدن وقت نماز كه ابتداي آن ظهر شرعي است .

ب) وجود حداقل پنج نفر كه يكي ازآن ها امام جمعه است .

ج) بودن امام جمعه جامع الشرايط.

 كساني كه نماز جمعه  برآنها واجب است :

 1-‌ با وجود شرايطي كه براي وجوب نماز جمعه گفته شد ، كساني كه شرايط ذيل را داشته باشند ، برفرض واجب تعيييني بودن نماز جمعه بايد در ان شركت كنند:

  الف) تكليف ؛ بركودكان وديوانه ها واجب نيست .

  ب) حريت ؛ بر بردگان واجب نيست .

  ج) حاضر بودن ؛ بر مسافر واجب نيست .

  د) سلامت از بيماري و نابينايي.

  ه) فاصله او تا محل برگزاري نماز جمعه بيشتر از دو فرسخ نباشد .

  ز) بر پير مردان و بر زنان هر چند پير نباشند واجب نيست .

بركساني كه اين شرايط را ندارند حضور در نماز جمعه واجب نيست ، هر چند حرج و مشقت نداشته باشند . و شركت در نماز جمعه بر ايشان زحمتي نداشته باشد.

خواندن خطبه ها پيش از نماز ظهر

1-‌ در مورد وقت شروع خطبه هاي نماز جمعه چهار فرض وجود دارد:

    الف)پيش از ظهر شروع وپيش ازظهر تمام شود .

    ب) پيش از ظهر شروع و  وقت اذان ظهر تمام شود .

    ج) پيش از ظهر شروع و بعد از ظهر تمام شود .

    د) بعد از ظهر شروع و تمام شود .

بجز فرض اول بقيه فرض ها اشكال ندارد ، ولي خطبه ها نبايد به قدري طولاني شود كه وقت نماز جمعه بگذرد .

2- اگر خطبه ها به قدري طولاني شود كه وقت نمازظهر بگذرد بايد نماز ظهر بخوانند .

3-‌ اگر به جهت دير شروع كردن خطبه ها يا طولاني شدن آنها وقت نماز جمعه بگذرد بايد نماز ظهر بخوانند و نماز جمعه قضا ندارد .

4-‌ اگر نماز جمعه شروع كردند و در بين نماز جمعه وقت تمام شد چنانچه حداقل  يك ركعت ان در وقت باشد نماز جمعه صحيح است و اگر اين مقدار كمتر باشد ، نماز جمعه باطل است ، ولي احتياط مستحب است ، نماز جمعه را رها نكنند ، بلكه آنرا به پايان ببرند و سپس نماز ظهر را نيز بخوانند .

5-‌ اگر عمدا نماز را تاخير بيندازند تا بخشي از آن خارج وقت خوانده شود ، ولي حداقل يك ركعت آن در وقت باشد ، احتياط واجب آن است كه نماز ظهر را نيز بخوانند .

6-  اگر امام جمعه بداند كه براي نماز جمعه وقت چنداني باقي نمانده وتنها مي تواند به كمترين مقدار واجب دوخطبه اكتفا كند ونماز جمعه را مختصر بخواند ، مخيّر است بين اين كه خطبه ها را شروع كند و نماز جمعه بخوانند يا بجاي ان نماز ظهر را بخوانند .

7- اگر امام جمعه مي داند وقت براي خطبه ها(هر چند به كمترين مقدار واجب آنها ) ونماز جمعه باقي نمانده بايد نماز ظهر بخوانند .

دونماز جمعه همزمان

   اگر دو نمازجمعه باشرايط آن ومراعات فاصله بر گزار شود هر دو نماز صحيح است ولي اگر يكي از آنها داراي شرايط باشد وديگري نباشد ، مثلا امام جمعه ، منصوب از طرف ولي امر نباشد نمازي كه شرايط را ندارد صحيح نيست وچنان چه فاصله ي بين آنها كمتر از يك فرسخ باشد مسـا له ، داراي صورت هاي مختلفي است كه در بحث شرايط نماز جمعه خواهد آمد .

س- در يكي از شهر هاي پاكستان مدت چهل سال است نماز جمعه برگزار مي شود در حال حاضر شخصي بدون رعايت فاصله شرعي بين دو نماز اقدام به بر گزاري نماز جمعه ي ديگري نموده كه منجر به بروز اختلاف بين نماز گزاران شده است اين عمل شرعا چه حكمي دارد؟

ج- انجام هر كاري كه منجر به بروز اختلاف بين مؤمنين و پراكندگي صفوف آنان مي شود جايز نيست ، چه رسد به مثل نماز جمعه كه از شعائر اسلامي واز مظاهر وحدت صفوف مسلمانان است .

نماز جماعت همزمان با نماز جمعه 

  هر چند نماز جمعه واجب تخييري است وشركت نكردن در آن اگر از روي بي اعتنايي به نماز جمعه نباشد گناه وحرام نيست ، ولي از آنجا كه نماز جمعه مهمترين اجتماع عبادي سياسي هفتگي مسلمانان است كه هر چه باشكوه تر برگزار شود موجب عظمت مسلمين واقتدار و اتحاد صفوف انان خواهد بود ، لذا هر گونه عمي كه توهين به امام جمعه يا نماز جمعه يا نماز گزاران جمعه يا تفرقه بين مؤمنان باشد ، جايز نيست لذا گاهي اوقات ممكن است ، برپايي نماز جماعت علني در نزديكي نماز جمعه سبب اين امر باشد ، كه در اينصورت بايد از اقامه ي نماز جماعت همزمائن وحتي نزديك وقت برپايي نماز جمعه پرهيز شود – همانگونه كه اكنون در سراسر كشور اسلامي ايران مراعات مي شود – اما اگر مثلا چند نفر كه در نماز جمعه حضور پيدا نكر ده اند در خانه جماعت بخوانند و هيچ گونه آثار سوئي نداشته باشد ، اشكال ندارد .

نمازجمعه همزمان با نماز جماعت

  1-‌ س : گفته مي شود كه وقتي نماز جمعه در شهري برگزار مي شود تا فاصله ي چند كيلو متري افرادي كه در نماز جمعه شركت نكرده اند نمي توانند نماز ظهر و عصر را به طور جدا گانه اقامه كنند . آ يا اين مساله از نظر شرعي صحيح است ؟

ج- نماز جمعه ، واجب تخيييري است و خواندن نماز ظهر در وقت اقامه جمعه اشكال ندارد .

2- س : مي گويند كه در محل هاي ديگر ، يعني غير از دانشگاه ، اگر كسي كه در منزل است به عللي نرفته باشد براي نماز جمعه ، بايد صبر كند تا نماز جمعه ي دانشگاه تمام شود نماز ظهر وعصر را بخواند و اگر قبل از نماز جمعه بخواند ، نمازش باطل است ، آيا اين اين گفته درست است يا خير ؟

ج- نمازش صحيح است

داد و ستد در وقت نماز جمعه

   در روزگار ما كه نماز جمعه واجب تخييري است ، خريد و فروش وساير معاملات ، مثل اجاره و مضاربه در روز جمعه ، پس از اذان ظهر حرام نيست ، بنابراين آنچه در سوره ي جمعه آمده است :« انگاه كه براي نماز جمعه ندا داده مي شود به سوي نماز بشتابيد و داد و ستد را رها كنيد» مربوط به عصر حضور امام معصوم عليه السلام است كه نماز جمعه واجب تعييني است ، ولي در اين زمان نيز بهتر است از خريد وفروش و ساير كار هاي دنيايي دست بكشند و در نماز جمعه شركت كنند .

مقدمات نماز جمعه

   مقدمات نماز جمعه ، همان مقدمات نماز هاي واجب يوميه است كه به طور اجمال به آنها اشاره مي شود :

        الف ) نماز گزار با طهارت باشد ، يعني غسلي بر عهده ي او نباشد و وضو گرفته باشد .

        ب ) بدن نماز گزار پاك باشد .

        ج ) رو به قبله بايستد .

        د ) لباس و مكان نماز گزار داراي شرايط باشد .

شرايط لباس نماز گزار

       1-‌ پاك باشد .

       2-‌ مباح باشد ( غصبي نباشد ).

       3- از اجزاء مردار نباشد .

       4- از اجزا حيوان حرام گوشت نباشد .

       5- لباس مرد نماز گزار ، ابريشم خالص وطلا باف نباشد ، بلكه هر گونه زيور طلا ، مثل انگشتر و حلقه ي طلا براي مردان حرام ونماز خواندن با آن با طل است .

شرايط مكان نماز گزار

       1-‌ مباح باشد (غصبي نباشد ).

       2- بي حركت باشد .

       3- سقف آن كوتاه وجاي آن كم نباشد تا بتواند نماز را به طور صحيح بخواند .

       4- محل سجده ي نماز گزار ( جاي پيشاني ) پاك باشد .

       5- ساير قسمت ها اگر نجس است خشك باشد واگر رطوبت دارد به قدري نباشد كه به بدن يا لباس نمازگزار سرايت كند .

       6- هموار باشد ، يعني جاي پيشاني نماز گزار از جاي زانو هاي او بيش از چهار انگشت بسته ، پستر يا بلند تر نباشد واحتياط واجب آن است كه از سر انگشتان پا هم بيش تر از مقدار است وبلند نباشد.

تعقیبات نماز جمعه

   1-‌ مستحب است انسان پس از نماز مشغول تعقيب شود ، يعني ذكر و دعا و قرآن بخواند .

   2- به جز تعقيبات مشترك نماز هاي واجب ، مثل تسبيحات حضرت زهرا (س) ، آية الكرسي ، براي نماز جمعه تعقيبات خاصي در روايات وارد شده كه از جمله آنهاست :

*‌ خواندن سوره ي حمد                                                                            يك مرتبه

*‌ خواندن سوره ي توحيد (قل هو الله احد )                                                   هفت مرتبه

* خواندن سوره ي فلق ( قل اعوذ برب الفلق )                                              هفت مرتبه

* خواندن سوره ي ناس ( قل اعوذ برب الناس )                                            هفت مرتبه

دو مسا له :

  1-‌‌ خطيب جمعه هنگام ايراد خطبه ها بايد ايستاده باشد بنابراين نشسته خطبه خواندن ، صحيح نيست و چون امام جمعه و خطيب بايد يك نفر باشد ، اگر خطيب جمعه نمي تواند ايستاده خطبه بخواند يا در اثناء خطبه از ايستادن عاجز شد ، شخص ديگري بايد خطبه ها را بخواند واو هم نماز جمعه را امامت كند ، واگر گسي نبود كه خطبه را ادامه دهد نماز جمعه ساقط است وبايد نماز ظهر بخوانند .

  2- اگر نماز جمعه را واجب تعييني بدانيم وامام جمعه نتواند ايستاده خطبه بخواند وفرد ديگري نيز ونباشد نشسته خطبه هارا مي خواند و احتياط آن است كه پس از نماز جمعه ، نماز ظهر را نيز به جاي آورند .

استفتاء:

س-‌ آيا در نماز جمعه شرط است كه امام ايستاده نماز بخواند يا اگر تمام مامومين نيز نشسته مي خوانند امامت نشسته كافي است؟

ج-(آيت الله تبريزي) : امام در نماز جمعه بايد ايستاده نماز بخواند .

   (آيت الله مكارم): اگر دسترسي به امامي نباشد كه نماز را ايستاده بخواند اشكالي ندارد.

محتواي خطبه ها

  يكي از ويژگي هاي نماز جمعه و تفاوت هاي اساسي  آن بانماز ظهر ، دو خطبه است كه توسط امام جمعه ، پيش نماز خوانده مي شود . برخي از مطالب اين دو خطبه معين شده و جزو واجبات آنها شمرده مي شود كه خطيب بايد آنها را رعايت كند وبرخي مطالب نيز جزو مستحبات آن است كه دراين  بخش به بيان واجبات ومستحبات انها به طور جداگانه مي پردازيم :

خطبه ي اول :

  1-‌ حمد الهي را به جاي آورد .

  2- پس از حمد ، ثناي الهي را به جا آورد (بنابراحتياط واجب ).

  3- بر پيامبر و آل او صلوات فرستد (بنا بر احتياط واجب ) .

  4- مردم را به تقواي الهي سفارش كند .

  5- سوره ي كوتاهي از قرآن را بخواند.

خطبه ي دوم :

  1-‌ حمد الهي را به جاي آورد .

  2- پس از حمد ، ثناي الهي را به جاي آورد (بنابر احتياط واجب ).

  3- بر پيامبر وآل او صلوات فرستد

  4- مردم را به تقواي الهي توصيه كند ( بنا بر احتياط واجب ) .

  5- سوره ي كوتاهي از قر آن بخواند

  6- بر ائمه ي مسلمين عليهم السلام درود فرستد براي مردان وزنان مومن طلب آمرزش نمايد (بنا بر احتياط واجب ). 

شركت نكردن در نماز جمعه

هر چند مكلف مخير است بين خواندن نماز ظهر و جمعه ،اما با توجه به تاكيد هاي فراواني كه نسبت به حضور در اين نماز ، بلكه زود تر رفتن ثواب زيادي دارد و كسي كه در نماز جمعه شركت نكند و نماز ظهر بخواند ،هرچند به وطيفه واجب خود عمل كرده و تكليف شرعي را انجام داده ولي از ثواب زيادي محروم شده است.

1-     س: نظر در مورد شركت نكردن در نماز جمعه بر اثر بي مبالاتي چيست؟

 ج – ترك حضور و شركت نكردن در نماز عبادي - سياسي جمعه به خاطر اهميت ندادن به آن شرعاً مذموم است.

2- س: بعضي از مردم به دليل عذر هاي واهي و گاهي بر اثر اختلاف ديد گاهها در نماز جمعه شركت نمي كنند حکم چيست؟

ج- نماز جمعه هر چند واجب تخييري است ولي خوداري از شركت در آن به صورت دائمي وجه شرعي ندارد.

3- س: اگر كسي امام جمعه اي كه از طرف امام تعيين شده به دلايلي قبول نداشته باشد، عدم حضور او در نماز جمعه اشكال دارد؟

ج- اشكال ندارد ولي خوب است مؤمنين هر چه بهتر آن را برگزار كنند.

*جلو افتادن ماموم از امام در افعال نماز مثل ركوع و سجده جايز نيست پس اگر عمدا اين كار را انجام دهد اگر چه نمازش صحيح است ولي معصيت كرده است.

-عقب افتادن از امام در افعال نماز اگر زياد نباشد اشكال ندارد

-اگر مأموم سهوا پيش از امام:

*از ركوع برخيزد چنانچه امام در ركوع باشد بايد به ركوع برگردد، در اين صورت زياد شدن ركوع كه ركن است نماز را باطل نمي كند

* به سجده برود واجب است سر از سجده بردارد و با امام به سجده رود

*سر از سجده بردارد بايد به سجده برگردد.

*اقتداي نماز ظهر يا عصر به نماز جمعه

س: در خالي كه امام جمعه نماز جمعه را اقامه مي كند آيا ماموم مي تواند براي خواندن نماز واجب ديگري به او اقتدا كند؟

ج-صحت آن محل اشكال است.

با توجه به اين سوال معلوم مي شود كه بنابر احتياط واجب اقتداي نماز ظهر يا عصر و يا نماز واجب به جمعه صحيح نيست و چنانچه كسي اقتدا كند به احتياط واجب بايد مجددا آن را بخواند.

*فاصله بين دو نماز

بين دو نماز جمعه حداقل بايد يك فرسخ فاصله باشد و اين فاصله بين دو نماز است نه بين دو شهر يا روستا، بنابراين در يك شهر بزرگ با رعايت اين فاصله برگزاري دو نماز جمعه اشكال ندارد

اگر دو نماز جمعه در فاصله كمتراز يك فرسخ برگزار گردد مسأله دو صورت دارد:

1-     اگر هردو نماز با هم شروع شده است هر دو باطل است

2-     يكي زودتر شروع شده است ،نماز جمعه اول صحيح است و نماز دو باطل است، خواه نمازگزاران آن بعد از نماز متوجه شوند كه ديرتر خوانده اند.

*مراد از شروع نماز تكبيره الاحرام است .

وظایف نمازگزاران جمعه

*وظایف لزومی (واجب):

1-به خطبه ها گوش دهند.(بنابر احتیاط واجب)

2-از سخن گفتنی که سبب گوش ندادن به خطبه ها یا از بین رفتن فایده آن ها بشود بپرهیزند .

*وظایف استحبابی :

1-از سخن گفتن بپرهیزند ، هر چند مانع گوش دادن به خطبه ها نباشد (به احتیاط مستحب)

2-هنگام ایراد خطبه ها رو به امام جمعه بنشینند و بیش از مقداری که در نماز اجازه داده شده به اطراف نگاه نکنند ، یعنی مثل حال نماز باشند .(به احتیاط مستحب ).

3- هنگام ایراد خطبه ها با طهارت باشند.

*خواندن نماز مستحب در اثناء خطبه

برخی از شرکت کنندگان در نماز جمعه ، در اثناء خطبه ها ، به تصور اینکه ثواب نماز از خطبه ها بیشتر است یا به علل دیگر به خواندن نماز مستحبی یا حتی نماز ظهر احتیاطی مشغول می شوند، به یک استفتاء در این باره توجه فرمایید .

س-گاهی مشاهده می شود در بین خطبه های نماز جمعه ، بعضی از شرکت کنندگان نماز مستحب یا قضا می خوانند ، اگر این عمل مانع استماع خطبه ها یا حتی بی احترامی به نماز جمعه یا امام جمعه باشد چه حکمی دارد ؟

ج-چنانچه مانع استماع خطبه ها و از دست رفتن فایده آن ها بشود یا بی احترامی به نماز جمعه یا امام جمعه باشد جایز نیست.

راه رفتن بین صفوف نمازگزاران

یکی از زیبائی های نماز جمعه که بر شکوه و عظمت آن می افزاید ، نظم صفوف و آرامش نمازگزاران است ، و هر حرکتی که از این شکوه بکاهد خوشایند نیست .

س-گاهی بعضی هنگام ایراد خطبه های نماز جمعه ، بین صفوف نمازگزاران حرکت می کنند که این امر گاهی موجب حواس پرتی نمازگزاران و مزاحمت برای استماع کامل خطبه هاست آیا از نظر شرعی اشکالی ندارد ؟

ج-اگر موجب مزاحمت برای دیگران بشود که نتوانند خطبه ها را گوش بدهند و فایده خطبه ها از بین برود جایز نیست .

شعار دادن بین خطبه ها

س-چه بسا در بین خطبه های نماز جمعه ، مردم با گفتن سه تکبیر و شعارهایی سخن امام جمعه را تأیید می نماید و قیام کردن در هنگام نام امام عصر ارواحنا له الفداء و نیز فرستادن صلوات و آمین گفتن در پی دعاهایی که امام جمعه می کند همه اینها جایز است یا خیر؟

ج-اشکالی ندارد .

*تلاوت قرآن یا خواندن روزنامه در اثناء خطبه

بنابر احتیاط واجب گوش دادن به خطبه های نماز جمعه لازم است و هر کاری مانع شنیدن خطبه ها و از بین رفتن فایده آن ها باشد ، جایز نیست ، و تفاوتی نیست که سخن گفتن با دیگران باشد یا خواندن کتاب یا روزنامه و امثال آن .

نظرات شما عزیزان:

برچسب‌ها: